De toekomst is een gezamenlijk project
Het gemis
De wereld laat zich niet vatten in marktgerichte systemen, efficiëntie-modellen en top-downplanning. Niet alleen liggen die vaak aan de basis van de problemen die zich nu razendsnel vermenigvuldigen, maar ze vormen ook een hindernis bij het zoeken naar oplossingen. Totale controle blijkt een illusie te zijn, en nu weten we niet meer welke kant het op gaat. Met algemene gevoelens van machteloosheid, boosheid en wanhoop als gevolg.
Een samenleving waaruit de hoop verdwijnt, leeft met een gevoel van gemis en dreigt zijn vitaliteit en cohesie te verliezen, met alle gevaren vandien. Dat maakt de vraag hoe wij hoop als essentieel levensbestanddeel terug kunnen winnen, urgent. Vanuit dit gevoel van urgentie en de overtuiging dat het anders kan en moet, is deSociaal Creatieve Raad opgericht.
Wie zijn wij? Wat willen wij? Hoe, en met welk doel?
Eerst dit.
Hoop is gebouwd op een toekomstbeeld, op iets dus wat er nog niet is, maar waarvan we in onze verbeelding de contouren zien. Is de dreiging van komende catastrofes nu zo groot dat wij alleen nog een toekomst vol diepe schaduwen kunnen zien?
Voor ons, als leden van de Sociaal Creatieve Raad, zijn die dreigingen reëel. Maar ze zijn ook een uitdaging: hoe kunnen we de gesloten systemen en denkbeelden die ons wereldbeeld en onze leefwijze al decennia lang bepalen, openbreken? Zijn wij werkelijk zo afhankelijk van een marktdenken waarbij al het bestaande ondergeschikt is aan permanente economische groei en ongebreideld consumentisme? In hun werkpraktijk onderzoeken leden van de Sociaal Creatieve Raad waar het is misgegaan, wat de gevolgen zijn maar vooral: hoe het anders kan.
Want dat het anders kan, en anders moet, daaraan twijfelen wij niet. De transitieproblemen waar we voor staan zijn veelomvattend. De fragmentarische, op de korte termijn gerichte oplossingen van gevestigde instituties, beleidsprogramma’s en belangengroepen schieten vaak hopeloos tekort. Andere, meer pionierende manieren van denken en handelen zijn nodig, waarbij volop ruimte is voor de verbeelding.
Het welzijn van beschavingen, zo schrijft de beroemde historicus Arnold Toynbee in zijn magnum opus A Study of History, is door de geschiedenis heen afhankelijk geweest van de mate waarin de verbeeldingskracht werd ingezet om grote uitdagingen het hoofd te bieden. Nu wij staan voor wat misschien wel de grootste uitdagingen in de menselijke geschiedenis zijn hebben wij meer dan ooit nood aan verbeeldingskracht en creativiteit.
Wij, de vijftig kernleden van de Sociaal Creatieve Raad, delen de opvatting dat het scala aan creatieve mogelijkheden zo breed mogelijk moet worden verkend om de bestaande, vastgelopen processen en systemen anders in te kunnen richten. Daarvoor is een meer geïntegreerde manier van denken en handelen nodig, dwars door de verschillende sectoren en domeinen heen. Vanuit die gedachte hebben wij onze krachten verenigd. Ieder van ons heeft een eigen omvangrijk sociaal, wetenschappelijk, cultureel of artistiek netwerk achter zich en brengt zijn of haar specifieke vakkennis, ideeën en expertise in. Zo vormen we een rijk en divers creatief potentieel, een autonome kracht die kan bijdragen aan een meer open en meer inventieve kijk op de komende transities.
Samen vormen wij een denktank die creatief, oplossingsgericht handelen voorstaat. Steeds in ruime samenwerking. Want willen we tot toekomstbeelden komen die de hoop in onze samenleving terugbrengen, dan is de betrokkenheid, de inzet en de verbeeldingskracht van zoveel mogelijk mensen nodig. Daarom willen wij creatief samenwerken met:
- bestaande organisaties en instituties. Met hen willen we andere systemen van onderzoek en uitwisseling verkennen en nieuwe ideeën ontwikkelen en testen. Voor ons horen dilemma’s, twijfel en verschil van inzicht daar net zo vanzelfsprekend bij als het accepteren en delen van verantwoordelijkheden
- allerlei maatschappelijke groeperingen, met inbegrip van het bedrijfsleven. Wanneer burgers en bedrijfskaders actief betrokken worden bij het zoeken naar een uitweg uit het doolhof van transitieproblemen, kristalliseren zich gaandeweg gemeenschappelijke waarden uit. Deze zijn onmisbaar als fundament voor een gezamenlijk richtinggevoel en essentieel voor een positief gestemde samenleving
- de verschillende artistieke en creatieve disciplines en richtingen van de cultuursector. Kunstenaars, ontwerpers en creatieve makers zijn gewend om te werken vanuit niet-weten en twijfel. Zij kennen het moeizame proces van falen en opnieuw beginnen, wegschuren en bijstellen tot er iets tot stand is gekomen wat eerst onbestaanbaar leek. Voor hen is het gangbare praktijk om het onmogelijke te denken. Vanuit hun autonome mentaliteit en specifieke vaardigheden kunnen zij helpen om een nieuwe richting te geven aan de talrijke maatschappelijke vraagstukken die in onze tijd op dood spoor zijn geraakt.
De huidige crisis onderstreept andermaal hoe onvruchtbaar het gebrek aan communicatie en overeenstemming is tussen de verschillende maatschappelijke, economische en creatieve sectoren. Juist in een tijd waarin wat op ons afkomt ons beangstigt en uit elkaar drijft, is het verkennen en opnieuw formuleren van de waarden die ons tot een samenleving verbinden, cruciaal.
Als Sociaal Creatieve Raad zoeken wij dan ook nadrukkelijk aansluiting bij het publieke debat. Wij staan daarbij geen specifieke politieke richting voor, want dat maakt de discussie smal en voorspelbaar. Wij verkennen wat bestaande opvattingen en systemen aan potenties verbergen en wat daarvan bouwstenen kunnen zijn voor een nieuw toekomstbeeld. Daarbij schrikken wij er niet voor terug om met radicale voorstellen dreigende impasses te doorbreken. Maar altijd met de inzet om in gesprek te blijven.
Want de toekomst is, vinden wij, een gezamenlijk project.
Niemand weet de weg erheen, en wat ons daar te wachten staat. Niemand weet zelfs of er wel een juiste weg bestaat. Maar door de geschiedenis van de mensheid heen, bleek telkens dat het enige wat telt de ontwikkeling van een gezamenlijk richtinggevoel is: díe kant moet het op! En wel omdat onze verbeelding daar een hoopvol vergezicht projecteert.
En daar is het ons om begonnen: het ontstaan en stimuleren van dat gezamenlijke, door hoop gevoede richtinggevoel.
Geschreven door Anna Tilroe, kernlid van de Sociaal Creatieve Raad.